B2.1 Karatun Rubutattun Waƙoƙi

Rubutun Wasiƙa

Ɗalibai su karanta rubutattun waƙoƙin Hausa, su rera rubututtun waƙoƙi tare da bayyana manufar waƙa. A yi amfani da litattafai da rediyo da talabijin da bidiyo da kaset da rikoda wajen koyar da ɗalibai. Daga ƙarshen darasi ɗalibai su amsa tambayoyi.

Ma'anar Waƙa Rubutacciya

Ana iya siffanta waƙa da aunanniyar magana. Ita kuwa rubutacciyar waƙa, rubutata ake yi, wasu rubutattun waƙoƙi ana rera su daga baya. Haka kuma rubutacciyar waƙa tana da ma'auni da sai ta hau kansa kafin ta zama cikakkiyar waƙa.

Rubutacciyar wakar Hausa ta samu tasiri ne daga wakokin Larabci, domin kuwa ba a san ta ba sai da Musulunci da ilimin Larabci su ka shigo kasar Nijeriya, wato musamman lokacin jihadin Shehu Usmanu.

Karanta Rubutacciyar Waƙa Daga Littafi

Misalin rubutacciyar waƙa ta Mu'azu Haɗeja mai taken: 'Gaskiya bata sake gashi'.

Bin Allah shine babban bi
Kuma sai kabi wanda ya haife ka

Ka kiyaye hududulLahi suna
nan amru da nahyu suna kanka

Wallahi Uwa da Uba sune
Hanyarka ta neman albarka

In sun gajiya bisa zamani
Sai ka dau wahalarsu da karfinka

Yi fata kadda ka sabe su
Wata rana Allah zai saka

Abinda ka shuka don ka sani
Shine ka tsirowa gonarka

In hairi, hairi zaka gani
In sharri, sharri zai bi ka

Wa adi'ulLahu fadar Allah
Kuma girmama wanda ya girme ka

Duk wanda ya raina fadar Allah
Shi ya bata ya auka halaka

Duk wanda ya raina fadar Allah
Shine muka cewa Dan Iska

Har shina wa kansa kirari, sau
rara kaji taken dan iska

Dan iska sandan Kuka da sun
gumi nai ba;a yin taki

Dusar buntu ba'a ba dabba
To kaji kirarin dan iska

Dan iska naman Balbela
Ba a cin shi da na Hankaka

Kilishin Jaba sai dan iska
Ba mai ci sai ko mai shirka

Kashin Bera baya taki
Balle kayi dokin ga-na-ka

Kiwon Yimka, kiwon banza
Wata ran zai gallabi yayanka

Bayanin Yadda Ake Karanta Waƙa

Wajen karanta rubutacciyar waƙa, a lura da wasu abubuwa kamar baitin waƙa, amsa-amon waƙa da kuma ƙafiya. Ga bayaninsu kamar haka:

Ana rubuta waƙa ne a layi-layi wanda ake kiran kowane layi guda ɗango.
Waɗannan layuka (ɗangwaye) guda biyu zuwa biyar su suke samar abin da ake kira baiti.
Ƙarshen kowane ɗango (layi) na kowane baiti akan so ya ƙare da sauti iri ɗaya, wannan shi ake kira amsa amo ko kuma ƙafiya.

Bayanin Wasu Keɓaɓɓun Kalmomi Na Waƙa

Uwa	Mahaifiya.
Uba	Mahaifi.
Hanyarka	Hanyar da mutum ya zaɓi bi a cikin rayuwarsa.
Albarka	Abun da ke da daraja a cikin rayuwa.
Gajiya	Ƙosawa da yin wani abu.
Zamani	Lokacin da wani abu ke faruwa a cikin zamani.
Shuka	Ayyukan da ake aikatawa masu kyau ko maras sa kyau.
Tsirowa	Fitowa daga cikin ƙasa.
Gonarka	Inda ake noma hatsi, amma a nan an misalta gona da inda ake tara ayyukan alƙairi da aka aikata.
Hairi	Ayyukan alƙairi da aka aikata.
Sharri	Ayyukan sharri da aka aikata.
Wa adi'ulLahu	Da bin Allah Maɗaukakin Sarki.
Girmama	Nuna girma da wanda ya fi ku shekaru.
Auka	Wanda ya faɗa cikin ɓata.
halaka	Halaka na nufin ɓata wato ruɗin duniya.
Ɗan Iska	Wanda baya da kirki, marar jin maganar iyayensa da sauran al'umma.
Gumi	Zufar da ke fita in ana aikin ƙarfi.
Taki	Taki da ake zuba wa a gona.
Naman balbela	Naman jikin balbela wanda baƙi ne.
Hankaka	Nau'in tsuntsu ne.

Manufar Waƙar

Manufar waƙar gaskiya bata sake gashi wadda Mu'azu Haɗeja ya rubuta, an rubutata ne domin a nuna gaskiya sannan a yi nuni da hanyoyin da ake aikata ayyukan alkairi, a ɗayan ɓangaren kuma a nuna ƙarya sannan a yi nuni da makomar maƙaryaci.